Król Stanisław Poniatowski ustanowił w 1765 roku order św. Stanisława i został jego pierwszym Wielkim Mistrzem. Chciał w ten sposób wyjść naprzeciw licznym naciskom politycznym i upodobaniu szlachty do zaszczytów i przywilejów. Przy okazji nadarzała się okazja do uzupełnienia wiecznie pustej kasy królewskiej. Statut kawalera nakładał liczne obowiązki wobec króla i Rzeczypospolitej, ale także obciążenia finansowe, które oprócz wpisowego w wysokości 25 dukatów nakładały coroczne obowiązki wobec kapituły orderowej i filantropijne na rzecz szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie (w wysokości 4 dukatów). Jedyny dotychczasowy order – Order Orła Białego, był o wiele trudniejszy do uzyskania i raczej niedostępny dla większości ze względu na warunki statutowe. Order zajmował drugie najważniejsze miejsce w hierarchii orderów polskich zaraz po Orderze Orła Białego, a przed ustanowionym w 1792 r. Orderem Virtuti Militari. Order nadawany był corocznie 8 maja, podczas uroczystości ku czci św. Stanisława w kościele św. Krzyża w Warszawie. Do otrzymania orderu należało wykazać szlachectwo poprzez podanie czterech herbów ze strony ojca i czterech ze strony matki, czyli posiadanie pełni praw szlacheckich. Wraz ze śmiercią odznaczonego, na rodzinę spadał obowiązek zwrotu insygniów Kapitale Orderowej. Niestety obowiązki filantropijne jak i rzetelność wywiązania się z ostatniego, czyli zwrotu dekoracji, pozostawiały bardzo wiele do życzenia. Zaległości w składkach na szpital powiększały się, zwłaszcza po I rozbiorze Polski. Nie pomagały nalegania i rozkazy królewskie, groźby egzekucji skarbowych. Chętnych do wnoszenia corocznych opłat było coraz mniej. Taka dwuznaczna sytuacja trwała aż do 1832 roku, kiedy ukazem cara Mikołaja I order wraz z Orderem Orła Białego został włączony do kapituły orderów rosyjskich, a podatek orderowy został zniesiony. Order składa się ze czteroramiennego, złotego krzyża maltańskiego, z wieńcem i emaliowanym medalionem pośrodku. W medalionie znajduje się postać świętego Stanisława na wprost z literami S-S po bokach. W polach krzyża umieszczone zostały cztery orły polskie. Na stronie odwrotnej medalion zawiera trzy wplecione w siebie litery „S. A. R.”, mające oznaczać skrót od łac. Stanislaus Augustus Rex. Dzieje orderu zostały przerwane III rozbiorem Polski, kiedy wszystkie trzy polskie ordery uległy likwidacji wraz z całym państwem.

Materiał: złoto, srebro, emalie transparentna i kolorowa.

Wykonanie; odlew, kucie, sztancowanie, cyzelowanie, grawerowanie, emaliowanie.

Jest to egzemplarz z 6 Aukcji Meister&Sonntag z 1-2 .10.2006 roku pozycja 857.17.

Analogia w kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego, Kraków, MNK V4564.

Stan zachowania dobry. Niezwykle rzadka pozycja.

Wymiary: 33,4 x 32,4 mm.