Aw.: Paw w prawo, w otoku imitacja legendy.

Rw.: Krzyż z pierścieniami w kątach, imitacja legendy.

Denar typu Princes Polonie - przedstawiony na współczesnym banknocie dwudziestozłotowym - wybity został przez Bolesława Chrobrego w pierwszych latach XI wieku. Legenda monety stanowi najwcześniejszy przetrwały do naszych czasów zapis nazwy Polski, a wyobrażenie pawia nawiązywać ma do męczeństwa i życia wiecznego św. Wojciecha.
Oferowany egzemplarz uznawany jest za najpiękniejszy, jaki kiedykolwiek pojawił się na rynku aukcyjnym.

Legenda

Inskrypcja „Princes Polonie”, odczytywana na denarach Bolesława Chrobrego z pierwszych lat XI stulecia, uznawana jest przez historyków za najwcześniejszy zachowany zapis nazwy polskiego państwa. Jak wskazuje Ryszard Kiersnowski, pierwszy człon legendy - „princes”, dokładnie „princeps”, książę - pozostaje znacznie rzadszym terminem niż „dux”, jednak nie ulega wątpliwości, że odnosi się do pierwszego króla Polski. Monety z inskrypcją tego typu znajdowane były znaleziskach z okresu panowania tego monarchy, a awers i rewers przypisać można do innych typów jego denarów. Zdaniem Ryszarda Kiersnowskiego, formuła w otoku ma swój wzorzec w pieniądzach bitych w IX i X wieku w Księstwie Benewentu - inspiracja napłynąć musiała więc drogą kontaktów kulturalnych lub politycznych z Italią, być może przy udziale opactwa Monte Cassino. Druga teza badacza sugeruje natomiast nieprzypadkowe posłużenie się nawiązującym jeszcze do antyku terminem „princes” - miałby on akcentować uzyskany podczas zjazdu gnieźnieńskiego status Bolesława Chrobrego i nawiązywać do ambicji Ottona III w zakresie rekonstruowania chrześcijańskiego rzymskiego imperium.

Datowanie

Jak wskazuje aktualny stan badań, wybicie denara typu Princes Polonie wiązane powinno być ze zjazdem w Gnieźnie, jednak - zdaniem dr Witolda Garbaczewskiego - mowa o odniesieniu ideowym, a nie ścisłej chronologii. Najwcześniejsza data emisji monety to, zdaniem eksperta, 1002 r., w którym odszedł Otton III, natomiast za najbardziej prawdopodobne wskazywane jest wybicie denara w roku 1005.

Przedstawienie pawia

Mimo że początkowo wyobrażenie ptaka na denarze odczytywane było jako wizerunek orła, badacze są zgodni, że na stemplu przedstawiono pawia z charakterystycznymi piórami na czubku głowy oraz szeroko rozpostartym ogonem. Jak pisze prof. Stanisław Suchodolski, ikonografię monety warto odczytywać w kontekście wyobrażeń ptaków na pochodzących z pierwszej połowy XI wieku emisjach czeskich. Paw zdobi m.in. denary Brzetysława I, a sama legenda oraz umieszczona na odwrotnej stronie postać św. Wacława pozwalają wnioskować, że gatunek symbolizować miał życie wieczne patrona. W przypadku monety Bolesława Chrobrego, przekaz odnosiłby się do św. Wojciecha, którego szczątki monarcha wykupił za odpowiadającą im masą ilość złota.

Odmiana zbarbaryzowana

Dotychczas sądzono, że znane monety tego typu wybito dwiema parami stempli: bardzo rzadką, poprawną, z czytelnym po obu stronach napisem PRINCES POLONIE i znacznie pospolitszą, zbarbaryzowaną, ze zdeformowaną imitacją napisu. Najnowsze badania Mateusza Boguckiego ujawniły jednak, że w istocie para stempli była tylko jedna, na co pozwoliła analiza dokładnie wybitego egzemplarza „zbarbaryzowanego”, który oferowany był przez nasz Antykwariat w marcu 2009 r.

Początkowo poprawnie wykonane stemple z czasem prawdopodobnie zardzewiały, wobec czego zostały przeszlifowane i uzupełnione, jednakże przez osobę, która nie znała pożądanej treści. Stąd wynikać może znaczna barbaryzacja napisu - zwłaszcza awersu - a także pewna deformacja figury pawia.

Najpiękniejszy egzemplarz

Oferowany w katalogu denar pierwszego króla Polski stanowi niewątpliwie najpiękniejszy egzemplarz tej monety, jaki pojawił się na rynku aukcyjnym. Na monecie zachowany jest połysk menniczy, w pełni czytelny jest też rysunek pawia i znaczna część legendy. Niewielki minus stanowi minimalne, wewnętrzne pęknięcie krążka, niemniej przedstawiany denar to prawdziwa ozdoba naszego katalogu - moneta zajmująca wyjątkowe miejsce w historii Polski. - Michał Niemczyk

Rzadkość

Suchodolski typ IX.15; Stronczyński 7b; zestawienie S. Suchodolskiego z 1967 r. wymienia 13+64 egz.; obecnie szacuje się liczbę znanych egzemplarzy obu odmian na ponad 80. Znaczna część egzemplarzy „zbarbaryzowanych” jest wybita jednostronnie lub z niewyraźną jedną ze stron. (BRP)