Zygmunt lll Waza. Portugał, 10 dukatów 1612, Kraków ex. Potocki collection
Opis
Aw.: Popiersie króla w prawo, w koronie i zbroi. Płaszcz spięty broszą na ramieniu. W otoku: SIGISMVNDVS III D G REX POLO ET SVEC
Rw.: Czteropolowa tarcza, z herbami Polski, Litwy, Szwecji i Gotlandii z małą centralną tarczą z herbem Snopek – Wazów. Całość opasana łańcuchem Orderu Złotego Runa.
Przy koronie data 16-1Z W otoku: M D LIT RVSIE PRVSI – MASO SAM LIV XC
Emisje portugałów nie podlegały obowiązującym ordynacjom menniczym. W rozporządzeniu z 10 grudnia 1590 roku, wydanym przez Jana Firleja, podskarbiego wielkiego koronnego, czytamy: ... sztuki 5- i 10- dukatowe, są bite ku czci J. Królewskiej Mości, z jego popiersiem, celem rozdania ich w podarunku... Pierwsze portugały i półportugały nie posiadały nominałów. Dopiero w latach 1611-1612, na monetach złotych pojawił się nominał, zapisany cyframi rzymskimi: X i V. Nie jest do końca jasne, w jakiej mennicy były bite portugały. Początkowo J. Tyszkiewicz, a za nim M. Gumowski przypuszczali, że bito je w Wilnie. Jednak wybijane w Wilnie dukaty mają zarówno sygnatury podskarbiowskie, jak i znaki urzędników menniczych. Na większości portugałów i półportugałów koronnych nie umieszczano herbów podskarbiowskich, właśnie dlatego, że ich bicie odbywało
się za wolą króla, nie podlegały też one nadzorowi podskarbich. Obecnie badacze uznają, iż wybijano je w Krakowie. Znane są dwie odmiany napisowe portugała 1612 roku. Oferowany portugał z napisem LIV XC, notowany jest tylko w zbiorach: Czapskich w Krakowie oraz w Ermitażu. Notowały go też wielkie historyczne zbiory G. Radziwiłła Potockiego (nasz egzemplarz), Chełmińskiego, Sobańskiego, Czerwińskiego.
Portugały należą do najrzadszych monet z czasów panowania Zygmunta III i są wyjątkową ozdobą każdego zbioru. Portugał tej odmiany wystąpił TYLKO raz na aukcji, w 2002 roku (oferowany egzemplarz).
Znak własnościowy – punca Potockich Pilawa na awersie. Uderzenia w polu, ryski, słabszy egzemplarz jedynego dostępnego portugała tej odmiany na rynku.
DUŻA ciekawostka, nieznana okrągła punca kolekcjonerska na rancie na godzinie 12:00. Punca ta występuje na wielu bardzo rzadkich monetach i medalach polskich i z polską związanych, niestety do dziś ówczesny kolekcjoner pozostaje anonimowy.
Kopicki 1436 (R7); Kurpiewski 1741 (R7); Friedberg 77; Złoto Wazów TI 63 (R7); H-Czapski 1283 (R5); Kaleniecki s. 95