Stanisław August Poniatowski. Żeton Piotr Gartenberg, Sadogóra
Opis
Aw.: Dwa gryfy podtrzymują ukoronowaną tarczę herbową.
Rw.: Pod koroną hrabiowską monogram BvG. U dołu napis: JETTON
Piotr Mikołaj Neugarten von Gartenberg pochodził z Danii. Był wysokiej klasy specjalistą w dziedzinie metalurgii i górnictwa. W 1765 roku, bezpośrednio po elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego na tron Rzeczpospolitej,został zaproszony przez króla do Polski dla ponownego zorganizowania mennic nieczynnych od prawie 100 lat. W historii numizmatyki polskiej zapisał się jako organizator i pierwszy dyrektor mennic w Krakowie i nowootwartej w 1766 w mennicy warszawskiej. Do czasu kiedy przestał pełnić tę funkcje w 1772 roku, na działalności i dzierżawie obydwu mennic zbił olbrzymią fortunę, szacowaną ówcześnie na miliony złotych. Zanim król Stanisław Poniatowski sprowadził go do Polski, prowadził równie burzliwe życie i ciekawe eksperymenty monetarne w mennicach saskich króla Augusta III. Po śmierci swego protektora Augusta III w 1763 roku, za tę działalność został skazany w Saksonii na karę śmierci przez ścięcie pod szubienicą. Życie uratowały mu wcześniej zaoszczędzone talary. Wykupił się sumą 20 tysięcy talarów i listami polecającymi polskiego dworu królewskiego. Jego działalność w polskich mennicach pozostawiła ślad na królewskiej monecie miedzianej (1765-1769), w postaci inicjałów G lub g (od Gartenberg). Kiedy na dworze króla Stanisława Poniatowskiego ponownie zaczął mu się palić grunt pod nogami, przeszedł na służbę Katarzyny II, carycy rosyjskiej. W Mołdawii, gdzie otrzymał posiadłości i tytuły od carycy, utworzył wielką mennicę monety miedzianej. Biła ona dwunominałowe wołoskorosyjskie kopiejki w miejscowości Sadogóra (od swego nazwiska Gartenberg zmienionego na rosyjskobrzmiące). Żeton został wybity w miejscowości Sadogóra, prawdopodobnie w 1772 roku.
H-Cz. 5383