Stanisław August Poniatowski. Talar Morikofera, TALERVS POLONICVS 1766
Opis
Aw.: Popiersie króla w turniejowej zbroi z przerzuconym
gronostajowym płaszczemi Orderem Orła Białego. W otoku:
STANISLAVS ∙AVGVSTVS∙ D∙G∙ REX∙POLONIÆ∙M∙D∙L∙
Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza z okrągłą tarczą z herbem Ciołek Poniatowskich pośrodku,
opleciona liśćmi palmy i lauru, z wplecioną wstęgą z napisem:
PRO FIDE LEGE ET GREGE („Za wiarę, prawo i lud”),
z zawieszonym Orderem Orła Białego. W otoku:
TALERVS POLONICVS ∙ LXXXIV∙FLOR∙ POL∙MARCA∙MDCC - LXVI
Po objęciu władzy królewskiej przez Stanisława Augusta w 1764 roku, w Koronie Polskiej czynne były jedynie mennice miejskie w Gdańsku, Toruniu i Elblągu. Początkowo monety królewskie miano wybijać w mennicy w Toruniu. Jednak wobec nieuzgodnienia warunków, a także braku ordynacji menniczej, do uruchomienia mennicy nie doszło. W 1765 roku udało się otworzyć mennicę w Krakowie, a wkrótce także w Warszawie. W tym samym czasie Rada Królestwa zwróciła się do kilku medalierów europejskich o wykonanie stempli do monet. Na konkurs odpowiedzieli angielscy medalierzy Thomas Pingo i Kaspar Morikofer z mennicy w Londynie. Pingo przygotował stemple do medalu koronacyjnego (u nas pozycja 138) oraz trzygroszówki, natomiast Morikofer sporządził stemple do bicia talarów. Pierwsze egzemplarze z datą 1765 wybito na próbę w srebrze (dwa egzemplarze) oraz w cynie (trzy egzemplarze). Stemple te wysłano do Polski, wraz z wykonanymi stemplami z datą 1766. Stemple oraz odbitki dotarły do Polski już po uruchomieniu mennicy w Warszawie. Jako że Mennica Warszawska zatrudniała znakomitego medaliera, jakim był Jan Filip Holzhaeusser, całe londyńskie przedsięwzięcie okazało się bezprzedmiotowe.
Nieznana jest liczba gotowych odbitek talarów Morikofera. Trafiły one do urzędników Skarbu i kolekcji królewskiej. Jeden egzemplarz odnotował Jan. Ch. Albertrandi w zbiorze Stanisława Augusta. Trafił on potem do gimnazjum w Krzemieńcu, którego kolekcja została zagrabiona przez Rosjan po Powstaniu Listopadowym. Kolejny, notowany był już w XIX wieku w zbiorze Franciszka Potockiego. Drogą spadków trafił do zbioru Andrzeja Potockiego, a po II Wojnie znalazł się w zbiorze Muzeum Narodowego w Warszawie. Franciszek Potocki nabył tę sztukę od królewieckiego zbieracza Eduarda Dopplera za 600 ówczesnych złotych. Kolejny, trzeci egzemplarz, znalazł się w trzeciej ćwierci XIX wieku w zbiorze Emeryka Czapskiego w Krakowie i nadal tam pozostaje. Rękopiśmienny katalog zbioru Kazimierza Sobańskiego również odnotował tę monetę. Obecnie nieznany jest los talara Sobańskiego, który w 1911 roku trafił wraz z całym zbiorem (Sobańskiego) do Muzeum Narodowego w Warszawie. Gumowski znał trzy egzemplarze; oferowany przez nas talar jest jednym z nich. Nieustalony jest los egzemplarza z Krzemieńca. Istnieje przypuszczenie, że stał się własnością Czapskiego, tym bardziej uzasadnione że zbiory Ermitażu takiego talara nie wykazują. W 1903 roku na aukcji Z. Chełmińskiego znalazł się talar Morikofera. Wydaje się, że jest to czwarty egzemplarz, albowiem w tymże roku Potocki i Czapski posiadali swoje sztuki, a Sobański raczej już nie dokonywał zakupów do swojego zbioru, co wskazywałoby, że już go wcześniej posiadał. W 2000 roku egzemplarz pochodzący z kolekcji Ottona Kubickiego, a później Virgio Brandta, sprzedany został wraz z całym zbiorem H. Karolkiewicza na aukcji Triton IV w Stanach Zjednoczonych. W 2007 roku ten sam egzemplarz pojawił się na aukcji Stack’s i osiągnął cenę 138 000 dolarów. Oferowana przez naszą Firmę moneta jest egzemplarzem ze zbioru Wiktora Chomińskiego, wystawionym na aukcji Leo Hamburger nr 94, 9 maja 1932, poz. 667.
Piękna patyna. Ekstremalnie rzadka moneta.
Literatura: Kopicki.2452; Plage.376; H-Cz.3060; Gumowski.2390; Zagórski.763
Zbiory i aukcje:
Chełmiński.1472; Chomiński.667 (ten egzemplarz); Kubicki.1681; Karolkiewicz.2449; Tyszkiewicz.800