Śląsk, Księstwo Głogowskie, Henryk IV (II) z braćmi (1309-1342). Kwartnik - Kolano, Guhrau (Góra)
Opis
Aw.: Noga ludzka w zbroi (nabiodrek, nakolannik, nagolennik i trzewik) w lewo; w otoku 12 (?) trójlistków.
Rw.: Koło o ośmiu szprychach, z trójlistkiem między każdą parą. W otoku 13 (?) pięciolistnych rozetek.
Śląsk, Księstwo Głogowskie, Henryk IV (II) z braćmi (1309-1342), kwartnik, men. Góra (?).
W klasycznej pracy o średniowiecznym mennictwie śląskim z lat 1887-1888 Ferdinand Friedensburg jeszcze nie wiedział, komu przypisać tę całkowicie anonimową monetę. Zwrócił uwagę, że niezwykły motyw zbrojnej nogi spotykany jest w „słowiańskiej”, tj. polskiej heraldyce rycerskiej, zatem u rdzennych mieszkańców Śląska, nie zaś imigrantów z Niemiec. Wskazał na spokrewnione ze sobą rody Wandritsch i Lestwitz (z Wądroża i Lasowic) oraz wójta Strzelina imieniem Raszko (Racław), występującego w latach 1281-1297. Raszko miał wszakże na pieczęci złożony z nóg triskelion. Jest to prawdopodobnie herb rycerski znany później zarówno w Krakowskiem, jak w Wielkopolsce, pod nazwą Złota Goleń (później też Drogomir). Moneta jednak przedstawia pojedynczą nogę, czym wskazuje raczej na rody z Wądroża i Lasowic pod Wołowem, które były herbu Nowina mającego w klejnocie — nie w tarczy — taką nogę (Johannes Sinapius, Schlesische Curiositäten, I, 1720, s. 586-7). Klejnot jest wprawdzie znany dopiero ze źródeł XVI-wiecznych, ale najprawdopodobniej ma średniowieczny rodowód. Dodać trzeba, że godło herbu Nowina — zawiasa kotłowa z krzyżem — znane jest z wielkopolskiego brakteatu znalezionego w Gieczu.
Koło na drugiej stronie kwartnika wiązał Friedensburg z przyjezdnym rodem Rederów (Redernów), występującym w śląskich źródłach co najmniej od 1317 roku. Jednak już w uzupełnieniach do swej pracy w 1904 roku uznał, że koło wskazuje na miasto Górę, które jakoby od 1300 roku miało prawo mennicze. Patronką Góry jest bowiem św. Katarzyna, której atrybutem jest koło. Takie rozpoznanie przyjął od Friedensburga Marian Gumowski, choć obaj nie umieli wyjaśnić, jaki związek z Górą ma zbrojna noga umieszczona po drugiej stronie. Nie zakwestionował tej atrybucji Ryszard Kiersnowski. Uczynił to dopiero w 2014 roku Zbigniew Bartkowiak, który powrócił do koncepcji rodów Redernów i wójtów ze Strzelina, ponieważ oba rody działały na obszarze jednego księstwa, Świdnickiego. Na razie trudno rozstrzygnąć między obiema koncepcjami, ale ponieważ na tej świetnie wykonanej monecie jest tylko jedna noga, zamiast trzech złożonych w triskelion, powiązanie jej ze śląskimi lub wielkopolskimi Nowinami i mennicą w Górze (w tym przypadku też mamy jedność księstwa — Głogowskiego) wydaje się bardziej prawdopodobne. Góra jako gmina miejska nie miała praw menniczych, ale w emisję mógł być zaangażowany książęcy landwójt, którego imienia nie znamy. Ze względu na brak symbolicznego odniesienia do władzy książęcej monetę datować należy raczej po śmierci księcia Henryka III (I) w 1309 roku.
Ryszard Kiersnowski w 1980 roku odnotował pięć egzemplarzy tej monety. Nadal pozostaje niezwykle rzadka. Egzemplarz jest — jak na kwartniki, zwykle marnie bite — bardzo czytelny. Nosi jedynie ślady długotrwałego zalegania luzem w ziemi (BRP).
Dużej rzadkości moneta sporadycznie pojawiająca się na aukcjach. Czytelny egzemplarz, patyna. Charakterystyczne kolano na awersie.
Kopicki 5727 (R7); Friedensburg 442/226