Projekt monety Antoniego Madeyskiego powstał w odpowiedzi na ogłoszony przez Mennice Państwową konkurs na wizerunek przyszłej złotej monety obiegowej. Sąd konkursowy w składzie znanych artystów: Wincentego Trojanowskiego, Zygmunta Otto, Wojciecha Jarzębowskiego oraz Prezesa Warszawskiego Towarzystwa Numizmatycznego Gustawa Soubise-Bisiera, Wiceprezesa Konrada Berezowskiego, dyrektora Mennicy Państwowej Jana Aleksandrowicza, przedstawicieli Ministerstwa Skarbu, Banku Polskiego i Ministerstwa Oświaty przyznał A. Madeyskiemu drugą nagrodę, zwyciężczynią została Z. Trzcińska-Kamińska z projektem przedstawiającym Bolesława Chrobrego.

„Polonia” na awersie posiada orła w koronie, liczbę 20 po obu stronach orła oraz słowo ZŁOTYCH pomiędzy jego szponami. Na rewersie znajduje się lewy profi l młodej kobiety w chuście okrywającej głowę oraz w opasce z koniczny, na tle kłosów pszenicy, u góry łukiem napis RZECZPOSPOLITA POLSKA, z lewej 1925 R., po prawej małymi literami podpis autora ANT. MADAYSKI.

Rant gładki. Największe kontrowersje budziła nazwa monety ze względu na domysły związane z postacią na niej widniejącą. Potocznie często nazywano ją Jadwigą, Wandą, głową kobiety, czy też kobietą we wianku. Brak jednak podobnych wizerunków Królowej Jadwigi, na których pozbawiona by była monarszej korony skłonił autorów literatury fachowej do przyjęcia nazwy Polonia. Również osoba modelki nie jest jednoznacznie przedstawiana w materiałach źródłowych. Większość autorów przychyla się opinii, iż była to Janina z Żółtowskich Morstinowa (Cz. Horski, J. Chałupski), według konkurencyjnych teorii mogła to być siostrzenica projektanta Wanda SyrokomskaPetraźycka ( J. Strzałkowski).

Janina Żółtowska urodzona w 1895 roku w Kadzewie (powiat śremski), była żoną dramaturga i poety Ludwika Hieronima Morstina. Poliglotka władająca biegle francuskim, włoskim oraz angielskim była jednocześnie polską patriotką, zaangażowaną w szerzenie narodowej kultury i sztuki. Z A. Madeyskim poznali się we Włoszech, gdzie w następnych latach przebywała wraz z mężem pełniącym funkcje attache wojskowego. Rezultatem zachwytu nad jej urodą stał się projekt nowej monety oraz start autora w konkursie. J. Morstinowa w czasie okupacji wykazała się bohaterską postawą ukrywając licznych Żydów i Polaków przed niemieckim okupantem. Zmarła w 19 marca 1965 roku w Warszawie, podczas pogrzebu złożono na jej grobie anonimowy wieniec ze słowami „Wielkiej Opiekunce bezdomnych”.

Projekt A. Madejskiego nie doczekał się obiegowej emisji w złocie, został jednak z powodzeniem wykorzystany do wybicia licznych srebrnych monet o nominałach 2, 5 i 10 złotych. Próbna „Polonia” w złocie jest jedną z nielicznych złotych monet próbnych II RP o określonym nakładzie, nie budzącym wątpliwości w literaturze (W. Terlecki, J. Strzałkowski, A. Szwagrzyk, J. Parchimowicz), wybito ją w pięciu egzemplarzach. Jeden z egzemplarzy wchodził w skład legendarnej kolekcji ostatniego króla Egiptu Faruka I.

Idealnie zachowany egzemplarz w najwyższej nocie gradingowej na świecie NGC MS66.

Prawdopodobnie jedyna szansa na zakup takiego egzemplarz.

Polecamy ekstremalnie rzadki numizmat do najlepszych kolekcji monet polskich.

Literatura:

1. J. Strzałkowski, Projekty monet polskich 1923-1938, Polska Akademia Nauk Instytut Sztuki, Warszawa 1983.

2. J. Strzałkowski, Moneta i banknot w latach 1924-1925, wydawca J. Strzałkowski, Łódź 1990.

3. Cz. Horski, Profi l głowy kobiecej z lat 1932-1934, Biuletyn Numizmatyczny nr 39, Warszawa 1969.

4. W. Terlecki, Katalog monet polskich 1916-1958, Desa Arkady, Warszawa 1960.

5. J. Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w – część druga, wydawca J. Chałupski, Sosnowiec 2008.

6. J. Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939, Nefryt, Szczecin 2010. P164e